اما در بارش‌های رگباری کوتاه‌مدت و با شدت، با توجه به فصل بارندگی، شیب حوضه آبریز و نوع پوشش گیاهی، این رقم متفاوت است. مدیرکل هواشناسی گیلان می‌گوید: شرایط اقلیمی این استان به‌گونه‌ای است که اگر بارش رگباری در مدت‌زمان‌کوتاه، از40میلی‌متر افزایش یابد، باعث وقوع سیل می‌شود. وی می‌گوید: بارش 45دقیقه‌ای باران، در گیلان باعث شد11شهرستان این استان را سیل ببرد.
بهمن شب‌رخ، یکی از شهروندان حاجی‌آباد فومن که واحد مسکونی‌اش در سیل بهار امسال تخریب شد گفت: من و همسرم در خانه چای می‌خوردیم که متوجه همهمه‌ای شدیم. وقتی به حیاط خانه رفتیم دیدیم آب به داخل حیاط آمده، ابتدا خواستم در حیاط را نگه دارم تا آب بیشتری وارد خانه نشود اما وقتی دیدم آب هرلحظه بالا می‌آید ترسیدم و به داخل خانه برگشتم. وی گفت: من و همسرم به بالای پشت‌بام رفتیم و از آن بالا می‌دیدم که مردم چگونه درگیر سیل هستند. وقتی دیدیم آب در حیاط را از جا در آورد نردبان را روی دیوار گذاشتیم و از حیاط پشتی به خانه همسایه‌مان و از آنجا هم به خیابان اصلی رفتیم. وی افزود: طغیان رودخانه باعث بدبختی ما شد.
زهرا اکبری شهروند شفتی که خانه‌اش نزدیک رودخانه سیاهمزگی شفت است می‌گوید: گل و لای به جا مانده از سیل، دیوار اتاق‌ها و وسایل خانه‌ام را خراب کرده، طوری که هیچ‌کدام از آنها، به‌ویژه وسایل برقی‌ام دیگر قابل استفاده نیستند.او می‌گوید: بارندگی همیشه مرا نگران می‌کند چون با هر بار بارندگی، آب رودخانه بالا می‌آید و به حیاط خانه‌ام سرازیر می‌شود و من مجبور می‌شوم چندروزی خانه‌ام را ترک کنم.
ابراهیم صدیقی‌پور، یکی از اهالی شهر رودبار که سالن غذاخوری‌اش بر اثر سیل اخیر خسارت دیده است نیز می‌گوید: صبح آن روز، به سختی خودم را به رستورانم رساندم، دیدم در رستورانم از جا کنده شده و تمام میز و صندلی‌ها هم زیر گل و لای مدفون شده است و یخچال هم در انتهایی‌ترین قسمت رستورانم به سقف چسبیده است. او با اشاره به اینکه در عمر 65ساله‌اش تاکنون سیلی به این شدت ندیده، گفت: اگر جنگل‌ها کمتر زیر تیغ بهره‌برداران می‌رفتند و جلوی تخریب جنگل گرفته می‌شد این همه خسارت به‌بار نمی‌آمد.
تخریب جنگل‌ها؛ عامل اصلی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تخریب جنگل‌ها و مراتع، عدم‌آبخیزداری صحیح، تجاوز به حریم رودخانه‌ها و برداشت بی‌رویه شن و ماسه از رودخانه‌ها از مهم‌ترین عوامل وقوع سیل در گیلان هستند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان با بیان اینکه افزایش جمعیت، وجود خانوارهای جنگل‌نشین و دام‌های مازاد در مراتع، قاچاق چوب و بهره‌برداری بی‌رویه، از عوامل تخریب جنگل و مراتع هستند، گفت: درحالی‌که مراتع گیلان ظرفیت نگهداری 700هزار واحد دامی را دارد در مراتع این استان بیش از دوبرابر ظرفیت، دام سبک و سنگین چرا می‌کنند که همین امر باعث کوبیدگی خاک مراتع و جنگل و در نتیجه روان شدن آب باران و وقوع سیل می‌شود.
رحمت‌الله رحمانی اضافه کرد: براساس مصوبه دور دوم سفرهیأت دولت به گیلان، به‌علت لزوم اجرایی‌شدن طرح خروج دام از جنگل، مقرر شد 40درصد اعتبارات خروج دام از جنگل‌های شمال کشور به گیلان اختصاص یابد که اگرچه این مبلغ تخصیص یافته ولی این اعتبار کافی نیست.
وی افزود: برای خروج کامل جنگل‌نشینان و دام‌هایشان از جنگل دست‌کم به دوهزارمیلیارد ریال اعتبار نیاز است که با توجه به روند فعلی اختصاص اعتبار این کار دست‌کم 50سال دیگر طول می‌کشد.این مقام مسئول با بیان اینکه اداره کل منابع طبیعی از سال 82 طرح صیانت از جنگل‌ها را در مقابل عوامل تخریب، در دست اجرا دارد افزود: در این مدت 14هزار هکتار از مناطق مختلف استان، جنگل‌کاری شده است اما دست‌کم 30سال وقت نیاز است تا این عرصه‌ها، به جنگل تبدیل شوند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان با اشاره به اینکه خاک جنگل به‌طور میانگین 40برابربیشتر از خاک معمولی قدرت جذب آب را دارد، گفت: مناطقی که در این سال‌ها جنگل‌کاری شده‌اند از گزند سیلاب درامان بوده‌اند.
رحمت‌الله رحمانی درخصوص طرح‌های آبخیزداری استان نیز گفت: درحالی‌که براساس طرح جامع آبخیزداری، باید سالانه با احداث بندهای کنترل سیل و رسوب، احداث دیواره‌های حایل برای کنترل دامنه‌های لغزشی به‌ویژه در حاشیه رودخانه‌ها و مناطق مسکونی و افزایش پوشش گیاهی، در 100هکتار از زمین‌های گیلان طرح‌های آبخیزداری اجرا شود اما بنا به دلایل مختلف، ازجمله کمبود اعتبار و استقبال نه‌چندان مطلوب بخش خصوصی، به‌طور میانگین در 50 هزار هکتار از مناطق مورد نیاز، طرح‌های آبخیزداری انجام می‌شود.وی اظهار داشت: از یک میلیون و471هزار و 100هکتار زمین در گیلان، یک میلیون هکتار نیاز به مطالعات جامع آبخیزداری با محوریت کنترل فرسایش خاک، سیل و رسوب دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در ادامه با گلایه از اختصاص 900میلیارد ریال اعتبار برای احیای تالاب بین‌المللی انزلی گفت: این اعتبارات باید در مناطق بالادست و حوضه آبخیز هزینه شود تا گل و لای و رسوبات راهی تالاب نشوند.
برداشت با مجوز یک ونیم میلیون شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها
تجاوز به حریم رودخانه‌هاو برداشت بی‌رویه شن و ماسه از رودخانه‌ها یکی دیگر از عوامل وقوع و تشدید خسارت‌های سیل در گیلان است. مدیرعامل آب منطقه‌ای گیلان اظهار داشت: بیش از 95درصد واحدهای مسکونی که در جریان سیل بهار امسال آسیب دیدند در حریم رودخانه‌های استان قرار داشتند.
سیف‌الله آقابیگی گفت: برای مثال تجاوز به حریم رودخانه‌های ماسوله رودخان و قلعه‌رودخان باعث شد تا 50 خانه حاشیه این دو رودخانه در جریان این سیل تخریب شوند. وی با اشاره به اینکه ساختوساز در حریم رودخانه‌ها باید تابع ضوابط و قوانین حریم رودخانه‌ها باشد و نباید دستگاه‌های حقوقی و اشخاص حقیقی به بهانه ایجاد اشتغال و توسعه گردشگری در حریم رودخانه‌ها دخل و تصرفی داشته باشند، می‌گوید: چنانچه از ساختوساز در حریم رودخانه‌ها جلوگیری شود، این شاهرگ‌های حیاتی به‌عنوان، زهکش اصلی حوضه آبریز وسعت لازم را برای انتقال و هدایت آب‌های سطحی خواهند داشت.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای گیلان نیز گفت: سالانه به‌طور میانگین پنج تا 10هزار متقاضی قبل از ساختوساز، برای تعیین حریم رودخانه‌ها به سازمان آب منطقه‌ای مراجعه می‌کنند اما به‌نظر می‌رسد سه‌برابر این تعداد در حاشیه رودخانه‌ها و انهار، بدون توجه به حریم رودخانه، ساختوساز می‌کنند.
بنا بر اعلام دفتر فنی استانداری گیلان، سالانه به‌طور رسمی برای برداشت 1/5میلیون مترمکعب شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها مجوز صادر می‌شود. این در حالی است که بنابر آمار غیررسمی پنج میلیون مترمکعب شن و ماسه به‌صورت بی‌رویه و غیرمجاز از بستر رودخانه‌ها برداشت می‌شود.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای گیلان گفت: رودخانه‌های گیلان توان برداشت فقط 100هزار مترمکعب شن و ماسه را دارند. کوتاه سخن اینکه آنچه مسلم است سیل از بلایای طبیعی و حوادث پیش‌بینی نشده است که سالانه در مناطق مختلف دنیا خسارات فراوانی برجای می‌گذارد.
براساس اعلام کارشناسان، وقوع این پدیده طبیعی چندسالی ست که در ایران شدت بیشتری یافته و گیلان نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ استانی که جزو چهار استان سیل‌خیز کشور است و به‌طور میانگین سالانه دست‌کم یک‌بار دچار سیل می‌شود.
